Kategori: Milli Edebiyat

Türk milletinin siyasal ve kültürel hayatında sağlam bir temel, kapsamlı bir program sunan yegâne düşünce akımı Türkçülük’tür. Modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş felsefesinde derin izler bırakan bu akımın programatik çerçevesini çizen abidevi eser ise, şüphesiz ki Ziya Gökalp’in kaleme aldığı Türkçülüğün Esasları‘dır. 1923 yılında yayımlanan bu eser, sadece bir felsefi metin değil, aynı zamanda Türk milliyetçiliği düşüncesi için bir “yol haritası” işlevi görmüş, dilden hukuka, sanattan ekonomiye kadar toplumsal hayatın her alanına bilimsel ve sosyolojik bir bakış açısıyla yaklaşmıştır. Türk düşünce hayatının nadir filozof ve sosyologlarından biri olan Ziya Gökalp, bu çalışmasıyla kuru hamasetten uzak, rasyonel ilkelere dayalı bir milli programı…

Millî Edebiyat, Türk milletinin dil, kültür ve ideal birliğini esas alan; Tanzimat’tan Cumhuriyet’e uzanan süreçte millî bilincin edebiyata yansımasıyla doğan bir akımdır. Bu makalede Millî Edebiyat’ın tarihsel gelişimi, sosyolojik temelleri, ideolojik yönleri ve Türk edebiyatındaki etkileri akademik bir bakışla incelenmektedir.

Osmanlıcılık, Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında ortaya çıkan ve imparatorluğu oluşturan tüm toplulukları din, dil ve ırk farkı gözetmeden “eşit vatandaşlar” olarak bir arada tutmayı amaçlayan bir fikir hareketidir. Bu düşünce, devletin çözülmeye yüz tuttuğu, içte ayrılıklar ve dışta emperyal baskılarla sarsıldığı bir dönemde doğmuştur. XIX. yüzyılın sonlarına gelindiğinde Osmanlı Devleti, tarih sahnesinde benzeri az görülür bir çöküş süreci yaşamaktaydı. Cephelerde ardı ardına gelen savaşlar, ekonomik kaynakların Duyûn-ı Umûmiye aracılığıyla yabancı devletlerin denetimine geçmesi, ülkeyi adeta birkaç Batılı bankerin insafına bırakmıştı. Aynı zamanda Balkanlar ve Arap topraklarında milliyetçilik akımlarının güçlenmesi, imparatorluğun iç bütünlüğünü tehdit eder hâle gelmişti. Bu olumsuz tablo karşısında…

Osmanlı aydınlarının devletin kurtuluşu için öne sürdükleri düşünce akımlarından biri de İslâmcılık fikriydi. Osmanlı Devleti bir Müslüman ülkesiydi ve halkın büyük çoğunluğu da İslâm dinine mensuptu. Ayrıca padişah, aynı zamanda bütün Müslümanların dinî lideri olan Halife sıfatını taşıyordu. İslâm’ın temel prensiplerinden biri olan “ulü’l-emre itaat” ilkesi, bu noktada siyasî bir imkân olarak görülmüştü. Bu sebeple, hem İslâmcılar hem de saray çevresi bu düşüncenin güçlendirilmesi gerektiğine inanmışlardı. Özellikle II. Abdülhamid, İslâmcılık fikrini desteklemiş ve bu düşünceyi devletin birliğini korumak için bir araç olarak kullanmıştır. En azından Müslüman toplulukların elde tutulması, devletin bekası için bir çare olarak görülmekteydi. Araplar ve Türkler birlikte…

XX. yüzyılın başında Osmanlı Devleti, siyasal ve toplumsal çalkantıların derin sularında yol alırken, fikir dünyasında yeni yönelişler filizlenmekteydi. Osmanlıcılık ve İslamcılık ideolojilerinin devletin çözülüşünü engellemede yetersiz kalması, milletin varlığını koruyacak yeni bir düşünce sistemine ihtiyaç doğurmuştu. İşte Türkçülük, bu fikrî boşlukta bir kurtuluş reçetesi, bir yeniden doğuş umudu olarak doğdu. Millî Edebiyat hareketinin ideolojik omurgasını oluşturan bu akım, yalnızca edebî bir yöneliş değil, aynı zamanda bir kimlik inşası çabasıydı. Türklerin milliyet fikrine yönelmekte gecikmiş olmaları, aslında bir eksiklik değil, devlet terbiyesinin bir sonucudur. Yüzyıllar boyunca “devlet-i ebed müddet” anlayışıyla yetişen Osmanlı Türkü, kişisel veya etnik kimliğini öne çıkarmaktan ziyade, imparatorluğun…

Türk edebiyatının modernleşme sürecinde en çok tartışılan dönemlerinden biri kuşkusuz Millî Edebiyat Dönemi’dir. Tanzimat’la birlikte başlayan Batılılaşma hareketlerinin ardından Servet-i Fünun’un sanat merkezli anlayışına bir tepki olarak doğan bu akım, Türk milletinin ruh köklerine, diline ve toplumsal gerçekliğine dönüş çabasının edebî yansımasıdır. Günümüz Türk edebiyatında bile etkisini hissettiren Millî Edebiyat, yalnızca bir sanat hareketi değil; aynı zamanda bir dil, kimlik ve kültür inşası projesidir. Bu nedenle “Millî Edebiyat nedir, ne zaman başlamıştır?” sorusu yalnızca tarihî bir tespit değil; Türk aydınlarının millî kimlik bilinciyle sanat arasındaki ilişkiyi yeniden kurma çabasını anlamak bakımından da önem taşır. Millî Edebiyat Kavramının Zamanı Üzerine Tartışmalar…