“Risâletü’n-Nushiyye”, Yunus Emre’nin mesnevi türündeki ikinci ve son eseridir. 707 (Hicri) yani 1307–1308 (Miladi) yılında kaleme alınmış; içindeki öğütler ve nasihatler aracılığıyla, insanın nefs-ü mücadelesini, erdemleri ve insan-ı kâmil mertebesine ulaşma yollarını anlatır Vikipedi. Eserde akıl, nefis, kanaat, sabır, haset, gıybet ve bühtan gibi altı büyük tema, kişiselleştirilmiş tasvirlerle “dâsitana” (bölüm) düzeni içinde işlenir Yesevi Tees. Yaklaşık 562 beyitten oluştuğu kabul edilen metnin günümüze ulaşan en önemli nüshası, Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Kitapları 3889’da kayıtlı 15. yüzyıl özellikleri taşıyan “Fatih nüshası”dır; bu nüsha 1965’te Abdülbaki Gölpınarlı ve 1991’de Kültür Bakanlığı tarafından tıpkıbasıma hazırlanmıştır DergiPark.
1. Eserin Tarihi ve Metin Geleneği
Yunus Emre’nin iki eseri günümüze ulaşmıştır: Divân ve Risâletü’n-Nushiyye Açık Erişim.
“Risâletü’n-Nushiyye” adındaki Arapça başlık “Nasihatler Kitabı” anlamına gelir Vikipedi.
Eser, 707 H/1307–1308 M tarihlidir; son beyitteki tarih düşme sanatıyla kabul edilen bu tarih, Yunus’un son dönem yapıtı olduğunu gösterir Vikipedi.
Günümüzde Müellif hattına ait bir nüsha bulunmamakla birlikte, en eski ve güvenilir kopya olarak Fatih nüshası gösterilir; hem imla hem de kâğıt-yazı karakteri XV. yüzyıl özellikleri taşır DergiPark.
2. Yapısı ve Bölümleri
Eser didaktik bir mesnevi formunda kaleme alınmıştır ve yaklaşık 562 beyitten oluşur (bazı nüshalarda küçük farklılıklar görülebilir).
Yapı bakımından altı “dâsitana” (bölüm) üzerinde durulur:
-
Ruh ve Akıl
-
Kanaat
-
Gazap (Öfke)
-
Sabır
-
Haset
-
Gıybet ve Bühtan Yesevi Tees.
Her dâsitana, konusunu açıklayan beyit topluluğu ile açılır ve akıl-nefs münazaraları şeklinde ilerler. Bu sayede okuyucu, soyut tasavvufi kavramları somutlaştırılmış diyaloglar üzerinden kavrar.
3. Tematik Analiz
3.1 Nefs-ü Mücadele ve İnsan-ı Kâmil
Eserin merkezinde, insanın nefsine (kendine dönük arzulara) karşı verdiği ahlaki mücadele vardır. “İmtihan yeri olan gelip geçici bu dünyada insanın nefsi ile mücadele edip bu mücadeleden galip çıkarak insan-ı kâmil mertebesine ulaşmanın yolları” anlatılır Vikipedi.
3.2 Kanaat ve Tevekkül
“Kanaatın geldiği yerden nefis ve tesirleri kaçar” dizeleriyle vurgulanan kanaat, eserin en güçlü panzehirlerinden biridir. Ekonomik ve duygusal doyum, nefsin çalkantılarını yatıştıran temel erdem olarak sunulur Yesevi Tees.
3.3 Sabır Eğitimi
Öfkenin, düşünmeden hareket eden bir “hâlet-i ruhiye” olduğunu; sabrın ise uzun vadeli, doğru karar aldıran en sağlam yol olduğunu öğretir. “Öfke kolay iken sabır çok zordur; öfkenin sonuçları yıkıcı iken sabrınki ödüllendiricidir” tespitleri, sabır eğitimine ayrılan bölümde konu edilir Academia.
3.4 Diğer Ahlaki Kavramlar
Haset, kin ve cimrilik gibi negatif haller; cömertlik, tevazu, aşk ve doğruluk gibi pozitif erdemlerle karşılaştırılarak tanıtılır. “Karun misâli”nden yapılan örneklemelerle cimriliğin, dedikodunun ve bühtanın toplumsal tahribata yol açtığı hatırlatılır Vikipedi.
4. Dil ve Üslup Özellikleri
-
Eski Anadolu Türkçesi: Yunus’un eserleri, Anadolu’daki Türkçe’nin ilk örneklerindendir ve dönemin halk diline yakın bir üslup taşır DergiPark.
-
Vezin: Mefâilün mefâilün feûlun kalıbıyla yazılmış; akıcı, ritmik bir okuma sağlar Vikipedi.
-
Personifikasyon ve Diyalog: Akıl ile nefis, adeta iki karakter gibi konuşturulur; bu, soyut kavramları somutlaştırarak öğretici etkiyi güçlendirir Yesevi Tees.
-
Didaktik Ton: Her beyitte açık bir öğüt verme niyeti bulunmaktadır; şair, doğrudan okuyucuya seslenmekten çekinmez.
5. Sonuç Değerlendirmesi
Risâletü’n-Nushiyye, Divan edebiyatının incelikli vezin matematiğini halk diliyle harmanlayarak, ahlaki ve tasavvufi eğitim kitabı formuna dönüştürür. Bir yandan nefs-ü mücadele gibi soyut kavramları sade bir dille işlerken; diğer yandan şiirin müzikalitesini korur. Yunus Emre’nin hem bilge rehber hem de usta bir şair olarak ışığını bugün de hissettiren bu eseri, klasik Türk şiiri araştırmacıları ve nefs-ü terbiyesiyle ilgilenen herkes için temel bir başvuru kaynağıdır.
Kaynakça
-
“Risâletü’n-Nushiyye.” Vikipedi, en.wikipedia.org/wiki/Risâletü’n-Nushiyye Vikipedi
-
Cin, Ali; Babacan, Vasfi. “Yunus Emre’nin Risâletü’n-Nushiyye’si ve Divan’ı Üzerine Yeni Bir İnceleme.” Mediterranean Journal of Humanities, III/2 (2013): 57–69. mjh.akdeniz.edu.tr DergiPark
-
“Yunus Emre’nin Risaletün Nushiyye’si ve Divan’ı (giriş-inceleme-metin-dizin).” Akdeniz Üniversitesi AçıkArşiv, acikerisim.akdeniz.edu.tr/handle/123456789/2192 Açık Erişim
-
Prof. Dr. Osman Horata, “Risaletu’n-N-Nushiyye.” Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/risaletu-n-nushiyye Yesevi Tees
-
Yıldırım, Yusuf. Risâletü’n-Nushiyye ve Divân-ı Yûnus Emre Karaman Nüshası, Duru Bulgur Yayınları, 2017. (sabır eğitimi analizi) Academia
-
“Ulusal Tez Merkezi: Yunus Emre’nin Risaletün Nushiyye’si ve Divan’ı.” tez.yok.gov.tr Tez Merkezi
-
“Yunus Emre’nin Risâletü’n-Nushiyye’sindeki Destanların ve Ahlaki Kavramların İncelenmesi.” academia.edu/43126867 Academia
-
“Yunus Emre’nin Risaletü’n-Nushiyyesi ve Divanı.” Amazon Türkiye, amazon.com.tr/dp/9755536949 Amazon Türkiye
-
Yazar Bilgisi: “Risâletü’n-Nushiyye Yunus Emre’nin dinî nasihatler içeren mesnevi türündeki eseri.” tr.wikipedia.org/wiki/Risâletü’n-Nushiyye Vikipedi
-
Genel Bilgi: “Divan edebiyatı ve mesnevi türü.” edebiyatterimleri.com/divanedebiyati Vikipedi