Bu yazıda KPSS Eğitim Bilimleri dersi Gelişim Psikolojisi dersine ait zeka kuramları ders notları paylaşacağım. Bu not kısaltılmış bir nottur. Daha uzun halini mutlaka okuyun. KPSS Eğitim Bilimleri konu anlatımı kitaplarından uzun halini okuduktan sonra bu kısa notlarla sadece hatırlama amaçlı okumalar yapabilirsiniz. KPSS Gelişim Psikolojisi ders notları
Zeka Kuramları:
1.İki Faktör Kuramı: Bu kuram savunucuları zekaya "G" enerjisi demişlerdir. Söz konusu olan genel zihni yetenek aşağıdaki etkinliklerle de kendini göstermektedir.
-Kendi yaşantılarını anlama
-İlişkileri bulma
-Benzer ilişkileri bulma
2.Sternberg'in Üç Boyutlu Zeka Kuramı: Sternberg zeka, akıl ve yaratıcılık olmak üzere üçlü zeka anlayışını geliştirmiştir. Zeka üç boyuttan oluşur.
Yapılanım Zekası: Bilgi kazanımı, düşünme, planlama ve yürütücü stratejilerden oluşmaktadır.
Uyarlama Zekası: Farklı ortamlarda becerilerini kullanma ve uyarlama yeteneğidir.
Uygulama Zekası: Tecrübe, iç görü ve yaratıcılık yeteneğini kullanarak yeni durumlarda problem çözme yeteneğidir.
a) Çevresel Bağlam: Kültürle ilintili olan bu boyut, bireyin çevreye uyumu ve gerekirse çevreyi yeniden biçimlendirmesini içerir zeka gerektiren davranışları sık sık sergileyen bir birey belli çevresel durumlara başarıyla uyum sağlar. İhtiyaçlarını karşılamak için çevresini değiştirir ya da kendine alternatif çevreler arar.
Köyde yaşayan birinin zekice davranışları ile şehirde yaşayan birinin zekice davranışları arasında farklılıklar vardır.
b) Önceki Yaşantılar: Yeni yaşantıların önceki yaşantılarla ilişkilendirilmesidir. Birey yeni bir durumla karşılaştığında nasıl davranacağını seçerken geçmiş yaşantılarını temel alır. Bu da yaratıcı düşünme ve otomamikleşme olmak üzere iki boyuta ayrılır.
c) Bilişsel Süreçler: Bilişsel süreçler obje ya da sembollerin zihinde temsil edilmesini kapsar bu da Stenberg'in kuramı bilgiyi işleme kuramına dayandırmasından kaynaklanır. Ona göre bireylerin davranışlarını bilişsel süreçler yönlendirir.
a) Thorndike'nin Çok Faktör Kuramı: Thorndike göre zeka birbirinden ayrı faktörlerden meydana gelir. Söz konusu olan faktörler birbirinden bağımsızdır. Buna göre genel bir zekadan söz edilemez. Zeka değil zekalar vardır. Bu nedenle zekayı ilgilendiren bir problemin çözümünde birden fazla faktör rol alır.
Thorndike bu zekaları gruplamıştır.
-Kelimelerin anlamları
-Aritmetik akıl yürütme
-Kavrama
-İlişkileri görsel olarak algılama
b) Guilford'un Çok Faktör (küp) Kuramı: Gardnere benziyor ancak o daha çok ayrıntılandırmış ve alt alanlara ayırmış. Zeka çeşidi değil de zekanın işlev çeşitlerine göre ayırmış.
- Zihinsel işlemler (Düşünme Süreçleri) :
Biliş
Iraksak düşünme, alışılmamış düşünme odaktan uzaklaşıp düşünme
Yakınsak düşünme, alışılmış düşünme şekli düz mantık
Değerlendirme
Bellek / hafıza - Muhteva / İçerik (Düşündüğümüz Şey):
Figürel muhteva, içerik
Sembolik muhteva, içerik
Anlamsal muhteva
Davranışsal muhteva - Ürün (Düşüncelerimizin sonucunda ortaya çıkanlar):
Birimler
Sınıflar
İlişkiler
Sistemler
Dönüşümler - Doğurdular / Uygulamalar
4. Grup Faktör Kuramı: Yedi temel faktörü vardır bunlar.
a) Sayısal
b) Sözel
c) Yersel
d) Kelime açıklığı
e) Akıl yürütme
f) Anlamsız belleme
g) Algısal
5.Piaget'in Zeka Kuramı: Piget zekayı uyum sağlama becerisi olarak tanımlamıştır.
Piaget'e göre zeka zaman içinde üç öğeden geçerek gelişir.
- İçerik (Content)
- İşlev (Function)
- Yapı (Stucture)
Bilişsel etkinliklerde içerik çocuğun ne bildiğidir. İşlev bilişsel etkinliğin ana unsurlarını bildirir.
a. Fiziksel Bilgi: Olgu ve nesnelerin fiziksel özelliklerinin bilgisidir. Örneğin: uzunluk şekil ve ağırlık gibi bilgiler fiziksel bilgilerdir. Fiziksel bilginin gelişmesinde deneyim son derece önemlidir.
b. Mantıksal - Matematiksel Bilgi: Bu tür bilgiler, nesneler ve olgular ise yapılan deneyimler hakkındaki düşünmeden yola çıkarak yapılandırılır. Çocuk mantıksal matematiksel bilgiyi bulur. Fiziksel bilgide olduğu gibi bu bilgi nesnelerden gelmez. Ancak nesneler üzerindeki eylemlerden yapılandırılır. Nesneler yalnızca matematiksel bilginin ortaya çıkmasına hizmet eder.
c. Sosyal Bilgi: Sosyal bilgi perspektif alma neticesinde (6-7) diğer kişilerin görüşlerinin yarattığı dengesizlik sonucunda oluşmaktadır.
6. Gardner Çoklu Zeka Kuramı: bu konu geniş olduğu ve çok soru gelmeye başladığı için bir sonraki yazıda ele almayı daha uygun buluyorum.
- Dilsel (Sözel) Zeka
- Matematik-Mantıksal Zeka
- Görsel Uzamsal Zeka
- Bedensel Kinestetik Zeka
- Müziksel, Ritmik Zeka
- Sosyal Zeka
- Öze Dönük Zeka
- Doğacı Zeka
Başka yazılarda görüşmek üzere başarılar dilerim.