"Çanakkale Şehitlerine" adlı bu şiir, Türk tarihinin en önemli ve duygusal şiirlerinden biridir. Şiirin yazarı Mehmet Akif Ersoy, Çanakkale Savaşı'nın yaşandığı dönemde bu savaşın önemini anlatan bir eser ortaya koymuştur. Bu blog yazısında, "Çanakkale Şehitlerine" şiirinin mesajı ve Türk tarihindeki yeri üzerinde durulacaktır.
Mehmet Akif Ersoy'un "Çanakkale Şehitlerine" şiiri, Çanakkale Savaşı'nın en önemli destanlarından biridir. Şiir, savaşın ne kadar zorlu ve acı dolu olduğunu anlatmaktadır. Şiirin ilk dizesinde "Şu boğaz harbi nedir? Var mı ki dünyâda eşi?" ifadesiyle, dünyada benzeri olmayan bir savaşın yaşandığına dikkat çekilir. Savaşta, dünyanın farklı yerlerinden gelen insanlar bir arada savaşmaktadır.
Şiirin ikinci dizesinde ise "En kesîf orduların yükleniyor dördü beşi" ifadesiyle, düşman ordularının sayısının fazlalığına dikkat çekilir. Yine şiirin bu kısmında, düşman ordularının Marmara Denizi'ni geçmek için ufacık bir kara parçasını sarıp sarmaladığına dikkat çekilir.
Şiirin üçüncü dizesinde ise, "Ne hayâsızca tehaşşüd ki ufuklar kapalı!" ifadesiyle, savaşın vahşetinin dünyayı kapladığına dikkat çekilir. Aynı dizede, İngilizlerin bu savaşın baş sorumlusu olduğu ifade edilir. Şiirde, düşmanın yırtıcı ve his yoksulu bir sırtlan kümesi olduğu da belirtilir.
Şiirin dördüncü dizesinde, tarihte yaşanmış olan ve insanlık dışı olan olaylar da eleştirilmektedir. Hindu, yamyam ve bilmem ne belaların bu savaşta yer aldığı ifade edilir. Yani insanlık tarihi boyunca yaşanmış olan tüm vahşetlerin bu savaşta yaşandığına dikkat çekilir.
Sonraki dörtlüklerde, dünya genelindeki insanların içinde bulunduğu çaresizliğin ve şaşkınlığın anlatıldığı bir atmosfer oluşur. İnsanlar arasında cinsiyet, din ve ırk ayrımı yapılmadan, savaşın yıkımı herkesi etkiler. Şiirde, birbirlerine düşman olan insanların, savaşın ortasında birbirlerine karışması ve insanlığı temsil eden güzel değerlerin yok oluşu vurgulanır.
Şiirin son dörtlüğünde, Türk askerlerinin savaşta yaşadığı acımasızlıklar anlatılır. Şair, Mehmedçiklerin gözlerinin içine bakıp karnına hançer gibi saplanan düşmanın, insanlığın yüzüne tükürdüğünü belirtir. Savaşta medeniyet adına yapılan eylemlerin, insanlığın yüzünü maskesiz gösterdiği ve gerçekte kahbe ve yüzsüz olduğu vurgulanır. Şiirin sonunda, savaşın yıkım gücüne dikkat çekilir ve savaşın insanlık için ne kadar acımasız olduğu anlatılır.
Şiir, savaşın insanlık üzerindeki yıkıcı etkisine dair güçlü bir eleştiri sunar. İnsanlığın farklılıklarının bir araya geldiği bu evrende, savaşın yıkıcılığına karşı birleşmek gerektiği mesajı verilir. Savaşın kendisi kötüdür ancak söz konusu vatan savunması ise savunmak kutsaldır. Unutulmamalıdır ki Çanakkale savaşı dünyanın en büyük savunma savaşıdır. Dünyanın en haklı direnişidir.
Çanakkale Şehitlerine Günümüz Türkçesiyle:
Şu Boğaz Harbi nedir? Var mı ki dünyâda eşi?
En kesîf orduların yükleniyor dördü beşi,
-Tepeden yol bularak geçmek için Marmara’ya-
Kaç donanmayla sarılmış ufacık bir karaya.
Ne hayâsızca tehaşşüd ki ufuklar kapalı!
Nerde -gösterdiği vahşetle “Bu: Bir Avrupalı!”
Dedirir- yırtıcı, his yoksulu, sırtlan kümesi,
Varsa gelmiş, açılıp mahbesi, yâhud kafesi!
Eski Dünyâ, Yeni Dünyâ, bütün akvâm-ı beşer,
Kaynıyor kum gibi, tûfan gibi, mahşer mahşer.
Yedi iklîmi cihânın duruyor karşına da,
Ostralya’yla berâber bakıyorsun: Kanada!
Çehreler başka, lisanlar, deriler rengârenk;
Sâde bir hâdise var ortada: Vahşetler denk.
Kimi Hindu, kimi yamyam, kimi bilmem ne belâ...
Hani, tâ’ûna da züldür bu rezîl istîlâ!
Ah o yirminci asır yok mu, o mahlûk-i asîl,
Ne kadar gözdesi mevcûd ise hakkıyle sefîl,
Kustu Mehmedçiğin aylarca durup karşısına;
Döktü karnındaki esrârı hayâsızcasına.
Maske yırtılmasa hâlâ bize âfetti o yüz...
Medeniyyet denilen kahbe, hakîkat, yüzsüz.
Sonra mel’undaki tahrîbe müvekkel esbâb,
Öyle müdhiş ki: Eder her biri bir mülkü harâb.
Öteden sâikalar parçalıyor âfâkı;
Beriden zelzeleler kaldırıyor a’mâkı;
Bomba şimşekleri beyninden inip her siperin;
Sönüyor göğsünün üstünde o arslan neferin.