Yeni Türk Edebiyatına Giriş
• Yeni Türk edebiyatı. Batı etkisinde gelişen bir disiplindir.
• Yeni Türk edebiyatı Türk edebiyatının yaklaşık olarak son yüz elli yilini kapsar diyebiliriz.
• Yeni Türk edebiyatının başlangıcı olarak genellikle Tanzimat Fermanının ilanı esas alınmaktadır. Fakat biz bu çalışmada Tanzimat öncesi döneme de değineceğiz.
•Yeni Türk edebiyatı için kullanılan belli başlı terimler şu şekildedir: Teceddüt Devri, Batılılaşma Devri, Muasır Edebiyat, Tanzimat Edebiyatı v.b
Tanzimat Edebiyatı Öncesinde Bilinmesi Gereken Bazı Önemli Notlar
• Türk edebiyatı için Batılılaşma faatiyetlerinin kökeni Lale Devri’ne kadar dayanmaktadır.
• Türk kültürünün Batı ile ilk ciddi temasları Avrupa’ya gönderilen elçiler aracılığıyla olmuştur diyebiliriz. Bu durumun en bariz örneği Yirmisekiz Çelebi Mehmet Sait Efendi’dir.
Matbaada Basılan İlk Eserler
Van Kulı Lügati
Naima Tarihi
Cihannüma
Raşid Tarihi
Ferheng-i Şuurî
Yenileşme Süreci Türk Kültür Tarihinde İlk Önemli Gazeteler
❕Takvim-i Vekayi
II. Mahmut döneminde 1831’de çıkarılmıştır. Türk basın tarihinin il mi gazetesidir.Takvim-i Vekayi aynı zamanda ilk türkçe gazete olarak alınabilir alınabilir. Resmi gazete olduğu için bu gazetede genellikle resmi haberlere yer verilmiştir. Gazetenin adı padişah tarafindan konulmuştur. Gazetenin başyazarı Esad Efendi’dir. Esad Efendi’den sonraki başyazarı ise Faik Reşat’tır. Esad Efendi/nin gazeteciliği “Geleneksel vak’a yazarlığının modern şekli”ola- rak değerlendirmiştir.
✔Ceride-i Havadis 1840/ta çıkarılır. Aynı zamanda bir misyoner olan Ingiliz W.Churchill desteğiyle hazırlanır. İlmi, siyasi ve ahlaki bir yayın olma özelliği taşısa da bu gazete aslinda İngiliz etkisini Osmanlı sahasinda yaymak amacıyla çıkarıl- mistir. Basın tarihimizde ilk yarı resmi gazete olarak yer almıştır. Türk okuyu- cusunun ilgisini dünya haberlerine açması, Jön Türk hareketinin ilk muhale- fet denemesiyle karşılaşması, yeni düşüncelerin sade bir Türkçe ile kamuo- yuna aktanlması gazetenin önemli iştevlerinden birkaçıdır diyebiliriz.
⏳Vekayi-iTıbbiyye Tıbbıyeli öğrenciler tarafından çıkarılan bir gazetedir. 1850’de çıkmıştır Yayın hayatı uzun süreli olan bir gazete değildir.
🔧Tercüman-ı Ahval Türk basın tarihinin ilk önemli başansı olarak kabul edilebilir. Agah Efendi ve Sinasi tarafindan çıkarılan bu gazete Türk basınının ilk özel gaze- tesidir. Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı töre komedisi bu gazetede yayımlanmıştır mistir. Ayrıca gazete noktalama işaretlerinin ilk kez kullanılan yayın olmasi açisindan da önemlidir. 1860’ta çıkarılan bu gazete araştırmacılar tarafindan aynı zamanda Tanzimat edebiyatının da esas başlangıç noktası tasi olarak kabul edilmektedir. Gazetenin okura takdim yazisi olanTercüman-ı Ahval Mukad- dimesi ya da Mukaddime edebiyat tarihimizdeki ilk makale örneği olarak değerlendirilir. Şinasi’nin bu gazetede yayımlanan üç önemli makalesi var- dır: Mizanül Adi, Mukaddime, Tefrika. Mukaddime yazisi halkın haber alma özgürlüğüne sahip olduğu yönünde bir vurguya sahiptir. Mizanül Adi adlı yazisi bir kitap tanıtım ve değerlendirmesidir.Tefrika adlı yazisi “gazete, tefri- kai jurnal” gibi kavramları işler. Bu makalede gazetenin Venedik’te yaygınlık u u. kazandığına değinilmiştir.
🔨Tasvir-i Efkar: Tercüman-ı Ahval gazetesinde Agah Efendi ile çeşitli anlaşmazlıklar yaşayan Sinasi tarafindan çıkarılan bir gazetedir. Şinasi’nin Tercüman-ı Ahval’de yayımlanan ilk yazisi gibi bu gazetede de yayımlanan ilkyazısının adı Mukaddime’dir. Sinasi bu gazetedeki yazılannı Payitaht baş- lığı altında okurlanna sunmuştur. Bu gazetede yayımlanan Tezkiretü’ş Şuara adlı makalesi tezkire geleneğimizin son örneği olan FatinTezkiresi’ni gözden geçirip düzenlediğin! anlatmıştır.
