Ağnam vergisi nedir?

Arapça “ğanem” kelimesinin çoğulu olan “ağnam”, koyun, koyunlar anlamına gelmektedir. Osmanlı Devleti’nde Adet-i ağnam diye de adlandırılan bu vergi türü hayvanlardan alınan bir vergidir.

“Resm-i ğanem”, “resm-i mera” ve “koyun resmi” gibi isimler de alan bu verginin miktarı zamanla değişik olagelmiştir. Önceleri zekât gibi aynî olarak tahsil edilen bu vergi, daha sonra koyun başına belli nispetlerde akçe cinsinden alınmaya başlanmıştır. Bu vergi keçi ve koyun sayısına bağlı olarak tahsil edildiğinden, herkes elinde ne kadar malı varsa doğru olarak yazdırmak zorunda idi. Adet-i ağnam resmi, ilk defa her koyundan bir akçe olmak üzere alınıyordu. Ancak zamanla farklı uygulamalardan dolayı her koyundan, iki paradan on paraya kadar alınır olmuştu.

Ağnam resmi, özellikle büyük ölçüde koyun ve keçi besiciliği yapan konargöçer Türkmen ve Yörük cemaatleri için önemliydi. Büyük bir kısmı padişah haslarına dahil olan konar-göçerler, iki koyuna bir akçe vermekteydiler. Ancak bu hüküm koyun sayısına bağlı idi.

Ağnam resmi mukâtaası, XVII. ve XVIII. yüzyıllarda hâzinenin önemli gelir kalemlerinden biri haline gelmiş ve düzenli gelirler arasında yerini almıştır.

Cumhuriyetin ilk yıllarında ağnam resmi,”hayvan sayım vergisi” olarak varlığını ismen sürdürdü. 1924 bütçesinde âşâr, arazi vergisi ile birlikte ağnam vergisi devlet gelirlerinin % 35’ini oluşturuyordu. Ancak verginin payı giderek azalmaya başladı. Bütçe gelirlerindeki payı 1938’de % 19 iken, 1959’da % 0.5’e düştü. Nihayet 1962de tamamen kaldırıldı.