ÖABT Türk Dili ve Edebiyatı Ders Notları – Divan Şiirinde Mazmunlar

Merhabalar,

Bu yazıda sizlerle Divan Şiirinde Mazmunlar, Sevgilinin Fiziki Özellikleri, Sevgili ile ilgili mazmunlar konusunda bilgi aktaracağız. El yazısı ile hazırlanmış olan ÖABT Türk Dili ve Edebiyatı sınavına girecek arkadaşlar için oldukça faydalı olacağına inandığım bu notları isterseniz bilgisayarınıza kaydedebilirsiniz. İsterseniz de site üzerinden görüntülemek ve okumakla yetinebilirsiniz.

Mazmun:

Anlam, kavuram anlamına gelir. Edebiyatta, özellikle Divan Edebiyatı’nda bazı kavramları ifade etmek için kullanılan klişeleşmiş sözlere verilen addır. Mazmunlar benzetmeli, cinaslı ve nükteli sözlerdir.

Divan Edebiyatının Mazmunları

Divan Edebiyatı, kimilerine göre Klasik Edebiyat, kimilerine göre eski edebiyat diye nitelendirilir. Divan Edebiyatımızın konusu geleneğin tespit ettiği değişmez yönleriyle ortaya çıkan aşktır. Aşk işlenmesi gereken zorunlu bir konudur. Yani şair ister aşık olsun ister olmasın tanınmak istiyorsa mutlaka bunu işlemesi gerekir. Nasıl ki hayatta içkinin damlasını ağzına koymamış bir kişi, şiirlerinde şaraptan bahsediyorsa meyhanenin güzelliğini anlatıyorsa, işte bu divan geleneğinin getirdiği zorunlu bir durumdur.

Şairin aşkatan yabancı kalmaması, kendini muhakkak aşık pozisyonunda göstermesi divan edebiyatında uyulması gereken bir şarttır.

Divan edebiyatında eline kalem alan genç-yaşlı, aşkı hiç tatmayan, kadın-erkek, hükümdar-avam kim olursa olsun aşkı işlemek zorundadır. Aşkta işlenen sevgili ise tek tiptir. Bu sevgili tipi değişmez. Aşk konuusnda söylemek istediğimiz; divan Edebiyatı aşk merkezli kurulmuştur. Öyle ki aşk temi kaldırılacak olsa divanlar boşalır, geriye küçük bölümler kalır diyebiliriz.

Divan Edebiyatında Sevgilinin Özellikleri

Divan Edebiyatında aşk, sevgili (maşuk), seven (aşık) ve rakip arasında gelişmen bir hadisedir. Sevgili genelde güzelliğiyle kaprisiyle aşığa hüküm eder durumdadır. Hüküm ve iradeyi elinde tutuna sevgili (maşuk) aşık için daima bir sultan, hükümdar veya sahip sıfatındadır. Aşık ise onun karşısında bir kul, bir köle durumundadır. Kanum farkı aynı kalmak şartıyla aşık, aşk derdiyle yatan bir hasta, sevgili ise dermanı kendinde bulunduran bir tabiptir. veya aşık kendini maşukun zulüm ve kahrına bir kurban, onun öldürücü elinde bir şehit olarak tasavvur eder.

Aşığına eziyet, cefa, naz, kahredici ilgisizlik ve vefasızlık divan şiirindeki sevgilinin değişmez özelliklerindendir. Aşık ise bunlara isyan etmeden kabullenen her cefayı bir lütuf gibi karşılayan, aşkın yüksek bir ruh ve tevekkül terbiyesine ermiş bir aşık imajını verir. Bütün eziyet ve cefalara rağmen sevgiliden vazgeçmez.

Gehi visalini anıp gehi firâkını nabi

Ne yardan geçebildik ne ihtiyâr edebildik.