ÖABT Edebiyat Alan Sınavı Ders Notlarım – 1

ÖABT Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenliği için hazırlamış olduğum ders notlarımı öabt edebiyat ders notu başlığı altınta (kendi çalıştığım notlarımı) sizlerle paylaşıyorum. Sınav öncesi son tekrarlara da oldukça faydası olacağını düşünüyorum. Umarım hepimiz atanırız. Bilginin sadakası onu başkalarıyla paylaşmaktır.

Hepimize başarılar

Eski Türk Edebiyatının Genel özellikleri

• İslami kültür etkisinde gelişen Türk edebiyatının iki ana geleneğinden biridir.

• Iran edebiyatının estetik anlayışından etkilenme vardır.

• İlk ürünleri 13.yüzyılda verilmeye başlanmıştır,

• 20.yüzyıla kadar varlığını devam ettirmiştir.

• Türkçe-Arapça-Farsça dillerine ait kelimelerden oluşan bir söz dağarcığına sahiptir.(Osmanlıca)

• En parlak dönemi 18.yüzyıldır.

• Ölçü olarak aruz, nazım birimi olarak beyit kullanılır.

• Göz için kafiye esası vardır.

• Nazım biçimleri Arap ve Fars edebiyatından alınmıştır.

• Tema(konu, muhteva) önemli değil konunun işlenişi önemlidir.

• Şiirlerde konu bütünlüğü yoktur, her beyitte farklı bir konu işlenmiştir.

• Bireysel konular ele alınmıştır.

• Mazmun adı verilen kalıplaşmış benzetme ve söz gruplarından faydalanılır.

• Kuran-ı Kerim, hadis, peygamber hikayeleri, tasavvuf, mitoloji, İslam tarihi temel kaynaklardır.

Divan Edebiyatı ile İlgili Bazı Kavramlar

Mazmun: Modern şiir geleneğindeki imgenin karşılığı olarak düşünülebilir. Bir sözün içinde gizli olan sanatlı anlamdır. Bazı özel kavram ve düşüncelerin ifadesinde kullanılan kalıplaşmış söz ve anlatımların tamamı mazmun terimi ile karşılanır. Örneğin; sevgilinin ağzı için gonca mazmunu kullanılır. Mazmunda estetik gizlilikle, sezdirme suretiyle sağlanır diyebiliriz. Mazmunun divan edebiyatı geleneğindeki asıl önemi, aynı konuyu farklı biçimlerde ele almanın en önemli enstrümanlarından biri olmasıdır.

Mahlas

Divan şairlerinin şiirlerinde kullandıkları takma addır. Mahlas, şiirlerin başka bir şiirle karışmasını önler. Bazı şairler kendi adlarını mahlas olarak kullanmışlardır. Mahlas kavramı Fars şiiri geleneğinden izler taşır. Mahlası şair kendi de edinebilir ya da bir başka şair tarafından da verilmiş olabilir. Örneğin; Hoca Neşet, Şeyh Galib’e Esad mahlasını vermiştir.

Mahlas-name

Yeni şiir söylemeye başlamış olan şaire üstad bir şair tarafından verilmiş mahlas konusunda yazılmış manzumeye ise “mahlas-name” adı verilir. Şeyh Galib’in Hoca Neşet’e yazdığı 37 beyitlik kaside meşhur bir mahlas-name örneğidir.

ÖABT KOD BİLGİ

Anadolu sahasına mahlas kullanan ilk şairler; Şeyhi ve Gülşehri‘dir. Kemalpaşazade ve Kadı Burhannettin mahlas kullanmayan iki önemli şairdir. Bu duruma çok nadir rastlanılır.

Mahlas Kullanılmayan Nazım Biçimleri

a. Kıta

b.Rubai

c.Nazım

Divan Edebiyatı İçin Kullanılan Bazı Önemli Adlandırmalar:

• Edebiyat-ı Kudema
• Şi’r-i Kudema
• Havas Edebiyatı
• Osmanlı Edebiyatı
• Yüksek Zümre Edebiyatı
• Klasik Türk Edebiyatı
• Divan Edebiyatı
• Ümmet Edebiyatı
• Ümmet Çağı Edebiyatı

 Adlandırmaların kaynakları hakkında bazı bilgiler

1. Klasik Türk edebiyatı adlandırması Ord. Prof. Dr. Fuat Köprülü’ye aittir.
2. Osmanlı edebiyatı adlandırması Ziya Paşa’ya aittir. (Harabat önsözü)
3. Ümmet devri edebiyatı Ziya Gökalp’in Türk edebiyatı tarihi tasnifinde kullandığı terimdir.
4. Divan edebiyatı terimi ilk kez Ali Canip ve Ömer Seyfettin tarafından kullanılmıştır.

Divan

Şairin tüm şiirlerinin kayıt altına alındığı eserlere verilen genel addır. Bu eserler bir anlamda şairin eserlerine dair yapılmış olan antolojik bir çalışma olarak düşünülebilir. Şairlik istidadının bir belirtisi olarak düşünülebilir.

Divançe

Bir divan oluşturacak hacme sahip olmayan şiirlerin oluşturduğu daha küçük divanlara divançe adı verilir.

Mürettep Divan

Genellikle nazım biçimleri esası gözetilerek düzenlenmiş divanlara mürettep divan adı verilir. Mürettep bir divanın yapısını bilmeliyiz. (Bu konudaki bilgiler İskender Pala’ya ait Ansiklopedik Divan Şiiri Antolojisi adlı eserden öabt edebiyat ders notu için alınmıştır.)

1. Bölüm: Kasideler (Tevhid-Münacat-Nat ve devrin ileri gelenlerine yazılan övgüler)

2. Bölüm: Tarihler (Ebced hesabına göre doğum, ölüm, fetih v.b önemli zaman dilimlerini bildiren şiirler)

3. Bölüm: Musammatlar (terkib-i bend, murabba v.b)

4. Bölüm: Gazeller (Her beytin son harfi esas alınarak Arap alfabesine göre alfabetik dizilmiş gazeller)

5. Bölüm: Kıtalar (Kıta, matla, lugaz, müfred, azade)

ÖABT BİLGİSİ: Anadolu sahasında divan sahibi ilk şair Yunus Emre’dir.

► Gazel ve kasideler bir divanda mutlaka bulunmalıdır.

► Kadı Burhanettin ve Hüseyin Baykara’ya ait divanlarda kaside yoktur.

► Baki Divanı’nda tevhid ve münacat yoktur.

► Nedim Divanı’nda tevhid, münacat, naat yoktur.

Sonraki yazı için buraya tıklayın >>ÖABT Edebiyat Alan Sınavı Ders Notlarım – 2

Yorumlarınızı eksik etmeyin lütfen.