Memduh Şevket Esendal – Hayatı, Sanatı, Eserleri
Balkan Savaşı çıkınca İstanbul’a göç etti; daha sonra yeniden memleketine döndü. Ancak 1. Dünya Savaşı’mn başlamasıyla birlikte topraklan askeri tarıma aynlınca çiftçiliği bırakmak zorunda kaldı. Mütareke devrinde Damat Ferit Paşa hükümetinin kovuşturması üzerine bir süre kadar kaçak yaşamak zorunda kaldı. İtalya’ya gitti. Milli Mücadele sırasında Mustafa Kemal’den aldığı bir mektup üzerine Anadolu’ya geçti. 1920-1924 yılan arasında ontaelçilik göreviyle Baku’ye gönderildi. Dönüşünde Kabataş ve Galatasaray liselerinde tarih ve coğrafya öğretmenliği yaptı (1924-1925).
Aynı görüşü paylaştığı arkadaşlanyla bir araya gelerek Meslek (38 sayı, 1924-1925) ve Halk (76 sayı, 1925-1926) gazetelerini çıkardı. Savunduğu düşünceler Cumhuriyet Halk Fırkası (CHP) tarafından olumlu karşılanmadığından elçilik göreviyle Tahran’a gönderildi (1925-1930).
Yurda dönüşünde Elazığ’dan milletvekili seçildi (1930-1932). Daha sonra tekrar elçi olarak önce Kabil (1932) büyükelçiliğine, 6 yıl sonra da Moskova büyükelçiliğine atandı. 1941-1950 arasında Bilecik milletvekili olarak Mec-lis’e girdi. 1941 ‘de CHP genel sekreterliği görevine getirildi. Fakat 1945’te bu görevden kendi isteğiyle ayrıldı. Milletvekilliğinin sona erdiği 1950’den sonra kendini tümüyle edebiyata verdi. 17 Mayıs 1952’de Ankara’da öldü. Evli, üç çocuk babasıydı. Ankara’da Cebeci Asri Mezarlığı’na gömüldü.
Sanatı
İlk öykülerinden olan “Gevenli Hacı” 1916’da yazılmış, ancak 1925’te yayımlanmıştır. Daha çok Meslek gazetesinde yayımlanan öyküleriyle sanatçı kişiliğini ortaya koydu. Bu gazetede eski-yeni 35 öyküsüyle Miras adlı romanı tefrika olarak yayımlandı.
Esendal’ın roman ve öykülerinin temel özellikleri dil ve anlatım sadeliği, yerellik, canlılık, kısalık, özlülük, yalınlık, içtenlik ve iyimserlik olarak özetlenebilir. Romanlarında telgraf tekniğiyle yazılmış hissi uyamr. Kısa ve etkili diyaloglar (Ayaşlı ile Kiracıları) sürükleyici bir okuma serüvenine kapı açar. Vak’aya yük olarak kabul edilebilecek gereksiz tasvirler, malumatfuruşluk onun eserlerinde görülmez. Bir gazeteci dikkatiyle gözlemlerini sıralar. Küçük burjuva tipleri, yobazlar, rahat ve sefahat düşkünü kadınlar, hoşnutsuz memurlar, sınıf atlamaya çalışan kasaba eşrafı eserlerinin karakterlerini temsil eder.
Edebiyatımızda Çehov tarzı öykücülüğün en güçlü temsilcisidir. Ona gelinceye kadar öykümüz Maupassant tarzı vak’a öyküsünün etkisindedir.
Aşağıda çözümlemesi yapılan Ayaşlı ile Kiracıları romanı Ankara’nın modern bir kent olarak kurulma aşamasındaki yılları anlatır. Aynı şekilde 1930’lu yıllarının Ankara’sında geçen Vassaf Bey, sıradan günlük hayat içerisinde genç kızlar için evliliğin önemini ve bu konudaki problemleri yansıtır. Esendal büyük siyasal ideolojilerin yazan değildir. Sait Faik gibi gözlemlerinin yetiştirdiği bir kalem olarak görülebilir.
Esendal’ın “İki Kadın” adlı öyküsü TRT’de televizyon filmi olarak, Ayaşlı ile Kiracılan TRT’de dizi film olarak yayınlanmıştır. M. Uyguner tarafından derlenen “Bütün Eserleri” 1983’den bu yana Bilgi Yayınevi tarafından yayımlanmaktadır.
Yazar Ayaşlı ile Kiracıları ile 1942 CHP Roman Mükâfatı (beşincilik)’nı kazanmıştır.
