Atabetü'l Hakayık hakkında bilgiler

Atabetü'l Hakayık, 12. yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmış bir ahlak ve nasihatname eseridir. Eserin adı "Gerçeklerin Eşiği" anlamına gelir ve Karahanlı beylerinden Muhammed Dâd Sipehsalar'a s

unulmuştur. Eser, hadis ve Arapça beyitlere dayanarak, ahlaklı insan olmanın yollarını, ahlak ilkelerini, İslamî düşünce ve görüşleri anlatır. Eser, aruz ölçüsüyle ve Karahanlı Türkçesi ile yazılmıştır. Eserin Kaşgar şivesiyle, Uygur harfleriyle yazılmış ilk yazması İstanbul'da Ayasofya Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.

Eserin özellikleri şunlardır:

- Konusu din ve ahlaktır.

- Didaktik (öğretici) bir eserdir.

- Nazım birimi olarak beyit ve dörtlük kullanılmıştır.

- Telmih (hatırlatma) sanatı kullanılmıştır.

- Eser 14 bölümden oluşur. Baştaki 5 bölüm giriş, şairin "nevi" adını verdiği 8 bölüm asıl konu, sondaki 1 bölüm de bitiriş bölümüdür.

- Giriş bölümünde 40 beyit, asıl konu ve bitiriş bölümlerinde 101 dörtlük vardır. Eserin tamamı 484 dizeden oluşur.

- Eser geçiş dönemi edebiyatı ürünüdür.

Eserde üzerinde durulan bazı konular şunlardır:

- Dünyayı, Allah'ı, insanı bilmenin sadece bilim yoluyla olabileceği

- Bilginin faydası ve bilgisizliğin zararı

- Cömertlik, adalet, doğruluk, sabır gibi erdemler

- Dilin önemi ve diline sahip olmanın gerekliliği

- Ahiret hayatı ve ölüm gerçeği

Eserden bazı örnekler şöyledir:

Cömertlik şeref, ikbal ve cemali artırır.

Bilgili lüzumlu sözü söyler.

Bilgisiz ne söylese anlamadan söyler.

Dilin varsa seni yüceltir,

Dilin varsa seni alçaltır,

Dilin varsa seni kurtarır,

Dilin varsa seni yakar.

Ölüm gelir cana kasteder,

Ölüm gelir malını çalar,

Ölüm gelir evladını alır,

Ölüm gelir dostunu ayırır.

Kaynaklar:

[1] https://www.turkedebiyati.org/atabetul-hakayik/
[2] https://www.edebiyatogretmeni.org/etiket/atabetul-hakayik-ozellikleri/
[3] https://www.turkcenindirilisi.com/diger/atabetul-hakayik-atabetul-hakayik-nushalari-ozellikleri-ve-h95891.html
[4] https://bing.com/search?q=Atabet%c3%bc%e2%80%99l+Hakay%c4%b1k