Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye nedir?

MECLİS-İ VALA-YI AHKAM-I ADLİYE

II. Mahmud döneminde ıslahat hareketlerinin gerektirdiği yeni nizamnameleri hazırlamak, memurların muhakemesiyle meşgul olmak, gerek görülen devlet işlerinde oy vermek üzere 1837 yılında kurulan meclisin adıdır.  

Tanzimat’tan sonra işlerin çoğalması sebebiyle “Meclis-i Ali-i Tanzimat” ve “Meclis-i Ahkam-ı Adliye” birleştirilerek yine “Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye” adı altında bir meclis oluşturulmuş ve bu meclis idare, tanzimat, adliye adlarıyla üç kısma ayrılmıştır, idare kısmı mülki ve mali işlerle, tanzimat kısmı kanun ve nizamnamelerin tedkik ve düzenlenmesiyle, adliye kısmı da bazı davalarla meşgul olmuştur. 1867 tarihinde bu meclis tekrar “Divan-ı Ahkam-ı Adliye” ve “Şura-yı Devlet” olmak üzere iki kısma ayrılmıştır.

Kuruluşundan itibaren Meclis-i Vâlâ çalışmalarını tam bir reform meclisi olarak yürüttü. Faaliyet süresinde ortaya çıkan hemen bütün reformlar bu mecliste ele alındı. Meclis hem reformları tesbit hem de uygulanıp uygulanmadıklarını kontrol etti. Bu niteliği yanında, Tanzimat’a aykırı davranan üst düzey bürokratları yargılama işleminde olduğu gibi Tanzimat’ın koruyuculuğu görevini de yerine getirdi. Böylece “Tanzîmât-ı Hayriyye’ye mugayir davranma” ithamıyla muhalifler susturuldu. Meclis Tanzimatçılar’ın bir mahkemesi gibi çalıştı; Tanzimat’ın “hâmî-i hakîkî”si ve Hariciye Nezâreti’yle beraber reformların planlayıcısı ve denetleyicisi oldu.