Piaget’in Zihinsel Gelişim Dönemleri-2 İşlem Öncesi

Yazar: bendelimiyim · 19 Mart 2017

Bir önceki yazıda Piaget’in Zihinsel Gelişim Dönemleri-1 Eğitim Ders Notu yazısında Duyusal Sensori Motor dönemi işledik bu yazıda ise Piaget’in Gelişim Kuramının 2. Dönemi olan işlem öncesi dönem kavramları ile birlikte işlenecektir.

2. İşlem Öncesi Dönem (3-7)

Buradaki işlem kavramı mantıksal düşünme kavramı ile aynı anlamda kullanılmıştır.

Piaget işlem öncesi dönemi

1-Sembolik fonsiyon aşaması (3-4 yaş)

2-Sezgisel Düşünme aşaması (5-7 yaş) olarak iki alt aşamaya ayırarak incelemiştir.

Sembolik Fonksiyon Evresi (3-4 yaş) : Sembolik oyun, çocuklar bu dönemde sopalardan at yapar, çubuklardan gemiler yapıp derelerde ya da su birikintilerinde onları yüzdürüp o gemilerin kaptanları olurlar.

Sezgisel Düşünme Evresi (5-7 yaş): Sezgisel düşünme evresinde (5-7 yaş) çocuklar karşılaştıkları bütün problemlerin çözümlerine ancak sezgileri düzeyinde ulaşabilmektedir. Nesneyi ya da olguyu tek özelliğine göre sınıflamak gerektiğinde bunu yapabilirler ancak bir kaç özellik söz konusu olduğunda bunu yapamamaktadırlar.

Ben Merkezci Düşünme (Egosantrik Düşünme, Perspektif Almada Yetersizlik): Benmerkezcilik, başkasının görüşlerini ve bakış açısını anlamada yetersiz olma, kendi gördüğü ve düşündüğü şeylerin herkesin gördüğünü ve düşündüğünü zannetmedir. Babalarının her zaman kendilerini izlediğini zanneden çocukların yaptığı budur. Bir çocuk süt sevmiyorsa herkesin süt sevmediğini düşünür. Kendi bildiğinin en doğru olduğunu iddia etmek de ben merkezciliktir.

Kalıp Yargılar: İşlem öncesindeki çocuklar sınırlı deneyimleri nedeniyle kalıp yargılar geliştirip karmaşık bilgileri dar kavramlarla örgütlemeye çalışırlar. Hemşire olmak isteyen kız çocuğa doktor olmak istemez misin diye sorulunca olur mu kızlar hemşire erkekler doktor olur diye ısrar etmesi kalıp yargılardan kaynaklanır. Ya da kadın şoför olmayacağını düşünmesi kalıp yargılardan kaynaklanır.

Paralel Oyun: Bu dönemde çocuklar ben merkezci olmaları nedeniyle bir arada olsalar da ayrı ayrı oynarlar bir arada ama kendi kendine oynarlar. Ben merkezci oldukları için kendisi diğer çocuğun oyununa katılmış olarak düşünmez her çocuk diğer çocuğu kendi oyununa katılmış olarak görür çünkü sadece kendisi vardır dünya onun etrafında dönmektedir.

Toplu Monolog: Yine bu dönemde çocuklar ben merkezci oldukları için kendileri ile konuşurlar ve başkalarını dinlemezler. Buna toplu monolog denir. İki üç yaşlarında toplu monolog olan konuşmalar 4 yaşlarında benmerkezci konuşmaya bırakır. Yani dört yaşındaki çocuklar hep kendinden ve kendisi ile ilgili şeylerden söz ederek konuşur.

Özelden Özele Akıl Yürütme (Tek Yönlü Düşünme): Özelden özele akıl yürütme, olayları sadece geçirdiği yaşantılara bağlı olarak tek yönlü düşünmedir. Bu dönemde çocuklar tümevarım ve tümdengelim gibi özelden özele, özelden genele akıl yürütme yöntemini kullanamazlar.

Bu dönemde çocuk “Kendisini öldürenler hapishaneye mi gömülür diye sorabilir.“🙂

Her sabah kahvaltıda zeytin yiyen çocuk o sabah zeytin yemediyse kahvaltı yapmadığını söyleyebilir.

Doğum gününde yanında olmayan akrabasının yaşını doğru bilmesine şaşırıp nerden biliyorsun sen doğum günümde yanımda yoktun demesi buna örnektir. Özelden özele akıl yürütme şu şekilde gerçekleşir 💥 ÖZEL DURUM >> BAŞKA BİR ÖZEL DURUM

Özelden özele akıl yürütmede tümevarım ya da tümden gelim gibi zihinsel işlemler yerine genelleme yapmadan özel bir durumdan özel bir duruma akıl yürütülür.

Odaklanma (Tek Boyutlu Düşünme, Merkezleme, Odaktan Uzaklaşamama) : Bir olayın ya da nesnenin diğer yönlerini dışarıda bırakarak yalnızca bir yönüne yoğunlaşma eğilimidir. Örneğin çocuk bardağın sadece yüksekliğini dikkate alıp genişliğini gözardı eder. Çocuk annesinin anne olmasının yanında bir teyze, eş ya da öğretmen olabileceğini anlayamayabilir.

Kişi sürekliliği kazanma: Babasının elbisenini giyenin babası olmayacabileceğini anlamasıdır.

Gerçek ile hayal olanı ayıramama (Büyüsel Düşünme): İşlem öncesi çocuklar hayal ile gerçek olanı ayıramazlar şirinleri ve noel babayı gerçek sanabilir. Mantıksal düşünememektedirler. Kendini pokemon sanabilir.

Canlandırmacılık (Animizm, Kişileştirme): Cansız varlıklara canlılara özgü nitelikler yükleme durumu Piaget’e göre canlandırmacılık olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemdeki çocuğun bebeğine mama yedirmesi, yere düşürdüğü oyuncağından özür dilemesi canlandırmacılık örneğidir. Mesela benim çocukken elektrik kesildiğinde radyoya öksürük şurubu dökerek bozmam buna örnek olabilir.

🌟🌟🌟 DİKKAT: Bu kavram sembolik oyuna benzer ama sembolik oyunda cansız canlı değil de rol oynamadır. Tamirci Mustafa Amca rolünü yapar ancak animizmde cansıza canlı muamelesi yapar. Canlandırma yapmış olur.

Tek Özelliğe Göre Sınıflama: İşlem öncesinde çocuklar nesneleri tek özelliğine göre sıralayabilir ve sınıflayabilirler. Nesnelerin sadece tek özelliğine dikkat edebilir. Diğer özelliklerini takip edemezler. Örneğin: Renkli renkli üçgenler ve daireler olsun, bunları sadece renkleri ya da şekillerine göre sınıflayabilirler iki özelliğine göre sınıflayamazlar.

Yapaycılık: Çocuğun doğal olayları birisinin yarattığını ya da buna birisinin neden olduğunu düşünmesidir. Beş yaşındaki çocuk güneşi birisinin yakarak oluşturduğunu zannetmesidir. Yağmurun göklerin ağlaması olduğunu düşünmesidir.

Yanlış Bağdaştırma: Birbiri ile her koşulda ilişkisi olmayan durumlar arasında bağ kurarak yapılan hatalı akıl yürütme işlemine yanlış bağdaştırma denir. Örneğin en son hastaneye yatırıldığında eve yeni bir bebekle dönen annesinin tekrar hastaneye yattığında tekrar bir bebekle döneceğini düşünmesi yanlış bağdaştırmadır.

🌟🌟🌟 DİKKAT: Özelden özele akıl yürütmeyle yanlış bağdaştırma zaman zaman karıştırılmaktadır. Özelden özele akıl yürütme kişinin birden fazla deneyimlediği yaşantılardan yola çıkarak tek yönlü düşünmesi iken yanlış bağdaştırmada kişi aralarında her zaman ilişki olmayan durumlar arasında bağ kurar. Yani özelden özele akıl yürütme örneklerinde bir neden-sonuç ilişkisi olmak zorunda değilken yanlış bağdaştırmada olaylar arasında bir neden-sonuç ilişkisi vardır.